'sectietitels'

Fragment 1 van 1

Afdrift
Affirmatie
Alledaags
Angst
Babel
Beluisteren
Benoeming
Betekening
Brio
Commentaar
Droom
Fetisj
Gebabbel
Genootschap
Gespletenheid
Imaginaire elementen
Inkapseling
Inter-tekst
Isotroop
Lezen
Lichaam
Mandarijnendom
Modern
Nauwkeurigheid
Nihilisme
Obscurantisme
Oedipus
Omkering
Oorlog
Ontroering
Plezier
Politiek
Rechts
Ruil
Stem
Subject
Taalsysteem
Theorie
Verveling
Voorstelling
Waarde
Weerstand
Wetenschap
Zeggen
Zin
Zijden

PvdT: 83, PdT: 107, OC3: 1531, OC5: 263


Noten en annotaties

1. Inhoudsopgave / sectietitels

Het plezier van de tekst bestaat uit paragrafen of secties. Deze bestaan uit één of meerdere fragmenten en zijn gescheiden door drie asteriksen in de Franse tekst en door het paragraafteken ¶ in de Nederlandse vertaling.
De fragmenten zijn door meerdere witregels van elkaar gescheiden, ruimte voor inter-tekst. In totaal zijn er 97 fragmenten gerangschikt over de 46 paragrafen. 24 paragrafen bevatten één fragment. Het groootst aantal fragmenten treffen we aan in Bords/Zijden (9 frgmenten) en Guerre/Oorlog (8 fragmenten).

De paragrafen hebben in de inhoudsopgave een naam gekregen en zijn op alfabetische volgorde gerangschikt. In de vertaling is alfabetische volgorde verloren gegaan (de volgorde van de secties in het boek is inde vertaling gelijk gebleven). Met deze alfebetische schikking wil Barthes het min of meer toevallige van de opeenvolging van de paragrafen aangeven. Dit als teken dat er geen sprake is van een strakke compositie of een liniair verhaal waarin zich een theorie ontvouwt.

Hoewel de volgorde van de paragrafen los is, mag niet verondersteld worden dat deze geheel willekeurig is. De vraag doet zich voor wat er eerst was: de volgorde van de fragmenten waarna Barthes deze van een naam voorzag (en hierbij een naam uitkoos die past binnen de alfabetische volgorde) of dat ieder fragment een naam had op bais waarvan de uiteindelijke tekst is gerangschikt.

Mortimer heeft het manuscript van Le plaisir du texte kunnen onderzoeken. Ze komt tot de conclusie dat Barthes ieder fragment een naam heeft gegeven. Daarna zijn fragmenten samengevoegd in paragrafen waarbij de naam van sommige fragmenten is doorgestreept om één naam per paragraaf over te houden. Bij dit samenvoegen zijn fragmenten van plaats gewisseld. Er is dus door middel van doorhaling of wegstreping van namen wel enige ordening aangebracht, los van die van het alfabet (artikel xxxx).

Mortimer geeft in the gentlest law aan dat het openingsfragment (affirmatie) duidelijk een openingsstatement is. De belofte in dit fragment dat Het plezier van de tekst niets ontkent en dat het zich niet hoeft te verontschuldigen of iets uit moet leggen, slaat op de gehele tekst.

In Roland Barthes door Roland Barthes (Barthes par Barthes) wijdt R.B. een tweetal passages aan het alfabet (p 161-162, BpB 150/151). Ik citeer ze geheel:

Het alfabet
(L'alphabet)
De verzoeking van het alfabet: de opeenvolging van de letters overnemen om fragmenten aaneen te schakelen, betekent zich uitleveren aan wat de glorie van de taal uitmaakt (en aan wat de wanhoop was van Saussure): een ongemotiveerde ordening (buiten elke imitatie), die niet arbitrair is (want iedereen kent haar, erkent haar en is het over haar eens). Het alfabet is euforisch: uit is het met de angst voor het 'plan', de retoriek van de 'gedachtenontwikkeling' , de verwrongen logica, uit met de verhandelingen! Een idee per fragment, een fragment per idee, en voor de opeenvolging van deze atomen niets dan de duizendjarige en dwaze ordening van de Franse letters (die zelf onzinnige voorwerpen zijn -- zonder betekenis).

Hij definieert geen enkel woord, maar geeft een naam aan een fragment; hij doet precies het omgekeerde van een woordenboek: het woord komt uit het gezegde te voorschijn, in plaats van dat het gezegde voortvloeit uit het woord. Van de woordenlijst handhaaf ik slechts het meest formele principe: de ordening van de eenheden. Maar deze ordening kan boosaardig zijn: zij produceert soms betekeniseffecten; en als deze effecten niet gewenst zijn, dan moet het alfabet doorbroken worden ter wille van een hogere regel: die van de breuk (van de heterologie): verhinderen dat een betekenis 'zich vastzet'.

De ordening die ik me niet meer herinner
(L'ordre dont je ne me souviens plus)
Hij herinnert zich ongeveer de volgorde waarin hij deze fragmenten heeft geschreven; maar waar kwam die volgorde vandaan? In het verloop van welke classificatie, van welke opeenvolging ontstond zij? Hij herinnert het zich niet meer. De alfabetische ordening wist alles uit, verdringt iedere herkomst. Misschien dat bepaalde fragmenten hier en daar de indruk wekken wegens onderlinge affiniteit op elkaar te volgen; belangrijk is echter dat deze kleine netwerken niet met elkaar verstrengeld zijn, dat ze niet verglijden tot één enkel, groot netwerk dat de structuur van het boek, de zin ervan zou zijn. Juist om deze afdaling van het vertoog in de richting van een bestemming van het subject te stoppen, om te buigen en te splitsen, roept het alfabet je op bepaalde momenten tot de orde (van de wanorde) en zegt: Afbreken! Neem het verhaal op een andere manier weer op (maar ook, soms, moet het alfabet om dezelfde reden doorbroken worden).

Ook Fragmenten uit een verliefde taal is alfabetisch gerangschikt. Hier heeft de vertaler op basis van de Nederlandse vertaling van de inhoudsopgave de fragmenten van het boek omgezet. Een gewaagde en in mijn ogen minder geslaagde keuze.


colofon | cookies | afkortingen